Przyczepa Jelcz P-080:
Przyczepa Jelcz P-080 zachowana w ramach projektu 080 (foto: Adam Zylbertal)
W 1980 roku, dwa lata po rozpoczęciu seryjnej produkcji autobusu socjalnego Jelcz 080, bramy jelczańskiej fabryki opuścił prototyp przyczepy autobusowej Jelcz P-080. Konstrukcja pojazdu była oparta na rozwiązaniach zastosowanych w pojeździe silnikowym. Ponadto wykorzystano wiele elementów z produkowanej seryjnie przyczepy Jelcz PO-1 (m.in. większą część układu kierowniczego przedniej osi wraz z dyszlem oraz prawdopodobnie także kompletny projekt układu hamulcowego). Jelcza Cechą charakterystyczną zewnętrznie odróżniającą przyczepę od autobusu było natomiast umiejscowienie w miejsce "standardowego" przodu Jelcza z PR-110 ściany identycznej jak tylna. We wnętrzu (w miejscu niepotrzebnej kabiny kierowcy) znajdowały się dodatkowe 4 miejsca siedzące, dodatkowo z przodu po prawej stronie, zamiast dwóch pojedyńczych siedzeń zastosowano podwójne - przyczepa miała zatem o 6 miejsc siedzących dla pasażerów wiecej i mogła ich przewozić aż 37. Nie przewidziano natomiast miejsc stojących. Na przedniej osi zastosowano mechanizm kierowniczy, sterowany dyszlem łączącym. Ciekawostką jest także zastosowanie na osi tylnej podwójnych opon. Pojazd wyposażono w pneumatyczne, jednoobwodowe hamulce zasadnicze działające na obie osie, z możliwością samoczynnego zatrzymania w przypadku odłączenia się od pojazdu ciągnącego podczas jazdy, oraz w mechaniczny hamulec postojowy, uruchamiany korbą we wnętrzu, działający na oś tylną.
Brak szerszego zainteresowania tym projektem spowodowało iż nie doczekał się on szerszej realizacji. Według najnowszych informacji powstały jedynie trzy prototypy przyczep typu Jelcz P-080, w tym dwa w wersji pasażerskiej. Do dziś zachował się zaledwie jeden pojazd tej serii, pozostałe dwa zostały prawdopodobnie zezłomowane jeszcze w latach 80-tych.
Nasz pojazd:
Przyczepa Jelcz P-080 w drodze do nowego miejsca postoju (foto: Marcin Duszyński)
Nasza przyczepa również została wyprodukowana w 1980 roku, jednak nigdy nie służyła do przewozu pasażerów. Przez pierwsze dwa lata stała nieukończona w Jelczańskich zakładach, aby w 1982 roku opuścić je jako mobilny ambulans RTG. W tej funkcji służyła do początku lat 90-tych, zaś do dziś pozostałością po tym zagospodarowaniu pozostał nieco podwyższony dach w środkowej części oraz kilka elementów wyposażenia wnętrza (dodatkowa szafka bezpiecznikowa, zlew, wieszaki na ubrania). Później pojazd trafił w ręcę prywatnego właściciela, gdzie otrzymał żółte malowanie. Około 2002 roku przyczepa przeszła na własność szefa firmy budowlanej z Jelcza - Laskowic. W sierpniu 2012 została odkupiona celem zachowania jako zabytek i przewieziona na nowe miejsce postoju.
Swoistą ciekawostką jest fakt, że przyczepa prawdopodobnie nigdy nie była zarejestrowana, w związku z czym nie posiadała także tablic rejestracyjnych. Mimo to na tylnej klapie jest fabrycznie wygospodarowane miejsce pod nie wraz z podświetleniem.
Remont:
Obecny stan techniczny przyczepy nie jest najlepszy. Rama pojazdu wymaga oczyszczenia z rdzy i starej farby oraz pomalowania, zaś wiele elementów nadwozia (elementy kratownicy, większość blach poszycia, drzwi) są do wymiany. Mechanizmy podwozia (układ hamulcowy, zawieszenie czy elektryka), mimo iż są niemal kompletne, też nie nadają się do dalszego użytku. Cieszy jednak fakt, iż w ogóle się zachowały, bowiem w sytuacji braku fabrycznej dokumentacji zdecydowanie ułatwi to ich odbudowę w oparciu o nowe części. Po remoncie trzeba będzie także wymienić wszystkie opony (których obecnie jest tylko cztery, a powinno być 6) oraz przynajmniej jedną felgę osi przedniej (jest nieoryginalna i różni się od tej z drugiej strony).
Na szczęście Jelcz wciąż posiada też wiele oryginalnych elementów w dobrym stanie, jak na przykład wyposażenie wnętrza (laminaty ścienne i sufitowe, kremowe podsufitki podłoga wraz z wykładziną, stopnie wejściowe w idealnym stanie), czy absolutnie unikatowy detal, jakim jest znaczek z oznaczeniem modelu ("P-080"). Ogólnie stan zachowania środka przyczepy wyróżnia się mocno na plus względem reszty. Prawdopodobnie większość wspomnianych części powróci do pojazdu bez konieczności ich renowacji. Jedyne czym trzeba się będzie we wnętrzu zająć to brakujące siedzenia pasażerskie.
Planowany remont chcemy zacząć od podwozia. Będzie się to wiązało z dość poważną operacją zdjęcia nadwozia z ramy, demontażem obu osi i ich zawieszenia, oraz rozbiórką pozostałych elementów instalacji hamulcowej i elektrycznej. Po renowacji podwozia oraz usprawnieniu układu napędowego, przystąpimy do operacji odnowy nadwozia. Oprócz wspomnianej wymiany skorodowanych elementów kratownicy i blach poszycia chcemy dodatkowo usunąć nadbudówkę po aparacie RTG na dachu. Po wykonaniu tych prac oraz po pomalowaniu przystąpimy do odbudowy nieskomplikowanej instalacji elektrycznej oraz wnętrza.
Docelowo przyczepa ma wyglądać identycznie jak pozostałe dwie wyprodukowane w wersji pasażerskiej. Wciąż jeszcze trwają konsultacje w sprawie kolorystyki i schematu malowania.
Renowacja przyczepy rozpocznie się najprawdopodobniej po zakończeniu prac nad autobusem.
Dane techniczne:
| Producent: |
Jelczńskie Zakłady Samochodowe |
| Lata produkcji: |
1980 |
| Liczba wyprodukowanych pojazdów: |
3 |
| Długość (bez dyszla): |
8000 mm |
| Szerokość: |
2500 mm |
| Wysokość: |
3150 mm |
| Rozstaw osi: |
4100 mm |
| Rozstaw kół osi przedniej: |
1900 mm |
| Maksymalny kąt natarcia/zejścia: |
25o/10o |
| Masa własna: |
5800 kg |
| Dopuszczalna masa całkowita: |
8500 kg |
| Ładowność: |
2700 kg |
| Liczba miejsc siedzących: |
37 |
| Liczba miejsc stojących: |
0 |
| Układ drzwi: |
0-1-1 |
| Rozmiar i rodzaj kół: |
8,25 R 20, dętkowe |
| Ilość kół: |
6 + 1 zapasowe |
| Instalacja elektryczna: |
24V, jednoprzewodowa |
| Akumulatory: |
2 x 12V (165Ah) |
| Wyposażenie dodatkowe: |
Piec ogrzewania, oświetlenie pozycyjne i wewnętrzne, przyciski "na żądanie" |
Galeria zdjęć:
|
19.12.2007 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Moje pierwsze spotkanie z Jelczem P-080.
|
|
19.12.2007 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Widok od tyłu.
|
|
19.12.2007 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Jeden z wielu zachowanych oryginalnych detali.
|
|
12.09.2008 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Wnętrze przyczepy.
|
|
3.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Ostatnie chwile unikatowego zabytku w tym miejscu. Foto: Marcin Duszyński
|
|
3.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Kolejny zachowany ciekawy detal. Foto: Marcin Duszyński
|
|
3.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Przyczepa też ma swój pulpit sterowniczy. Od lewej: sterownik pieca ogrzewania, włącznik wywietrzników dachowych, przełącznik świateł pozycyjnych, przełącznik ogrzewania wnętrza, poniżej (pradwopodobnie) wyłącznik główny akumulatorów oraz skrzynka bezpiecznikowa. Foto: Marcin Duszyński
|
|
3.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Umywalka i szafka w przedniej części to jedne z ostatnich pozostałości po dawnym wykorzystaniu przyczepy jako mobilnego ambulansu RTG. Foto: Marcin Duszyński
|
|
3.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Widok ogólny wnętrza w przedniej części pojazdu. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Siedzenia dla operatora aparatu RTG i pacjetna. Pod jednym z nich widać korbę hamulca postojowego. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Operacja transport, etap I. Wyciąganie przyczepy zza innych pojazdów. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Przyczepa już po wydobyciu z kąta w oczekiwaniu na transport. Jak widać obecnie nie wygląda najlepiej... Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Operacja transport, etap II. Załadunek Jelcza na lawetę. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Jelcz - Laskowice, ul. Kolejowa. Gotowi do drogi. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Oława, ul. Wrocławska. Nietypowy ładunek dość mocno zwracał uwagę przypadkowych przechodniów. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Okolice Strzelina. Gdzieś na trasie. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Okolice Strzelina. Krótka przerwa. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Okolice Strzelina. Przyczepa w drodze do nowego domu. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Niemcza ul. Kolejowa. Fotostop pod dworcem kolejowym. Foto: Marcin Duszyński
|
|
13.08.2012 - Rozładunek na nowym miejscu postoju. Foto: Marcin Duszyński
|
|
